“Bir adam öldü, şimdi diğerinin hayatı sözkonusu…”
Bir cinayet davasında idamla yargılanan sanık için mahkeme başkanının “bir adam öldü, şimdi diğerinin hayatı söz konusu” sözü filmin özeti gibi.
Yargılama yetkisinin özü, icra edilebilirlik gücündedir. Bir hüküm verildi mi hükmün infazının yerine getirilme gücü. Evet her ne kadar hükmü yargıç veriyorsa da yargıca yargılama ve hükmünü infaz etme gücü tüm toplumca verilmekte. O nedenle ki hüküm başında “millet adına yargılama ve hüküm vermeye yetkili” mahkeme yazılmakta, hüküm de “millet adına” verilmekte. Yargıçlık rolünü üstelenen kişi kendi adına karar vermediğinin bilincinde olacak; yargıca yargılama yetkisini veren toplum da hangi gücü yargıca bahşettiğinin farkında olacak. Bu bilincin düzeyi “hukuk devleti” ya da “polis devleti” olma seviyesini belirleyecektir.
"12 Kızgın Adam” Amerika Birleşik Devletleri hukuk sisteminin işleyişine dair bir kesit sunmakta. Yargılama makamı ile toplumun ilişkisini irdelemekte, konulan yargılama kurallarının işletilmesi halinde masum bir bireyin haksız yere idamının önüne nasıl geçildiği, çok az film kadrosu ve kısıtlı bir mekanda çok güzel işlenmiştir. Filmin konusunun işleniş biçimi film boyunca geçen repliklerin ardı dolu olunca film de klasikler arasında haklı olarak yerini almış.
Her birimiz 12 kızgın adamdan biriyiz. Gündeme düşmüş yargılamalarda sanık hakkında elimizde duyumdan başka bir şey yokken nasıl hüküm verdiğimizi hatırlatmak isterim. İnfial uyandıran bir olaya ilişkin haberi izlerken verdiğimiz tepkileri kısa cümleler halinde not alsak, herhalde 12 kızgın adamın film boyunca sarfettikleri cümlelerin benzerleri karşımıza çıkacaktır. Ve hükmümüzü verirken “asacaksın bunları” dedikten sonra tabağımızdan bir parça pasta daha alıp çayımızı yudumlayacağız.
Maddi gerçekliğe dair zan varsa ve kesinlik yoksa ceza hükmü kurulması “zar atmak”tan başka bir şey olmayacaktır ve verilen hükümde de her birimizin payı olacaktır. Ne ağır bir sorumluluk…
Filmin arasında küçük de olsa güzel bir demokrasi eleştirisi de yapılmış. Bahsetmeden geçmek filme haksızlık olur: 11’e 1 kalsan dahi haklı isen o yolda devam et. Filmin başrol karakteri 11’e 1 kaldığında dahi yoluna devam etti, iyi ki devam etti; haksız yeri bir kişinin daha ölmesinin önüne geçti.
O nedenle ki içimizde az sayıda “hayır” diyenleri dikkatle dinlemelidir. Hakikate ulaşmak öncelikle reddetmesini bilenler sayesinde olagelmiştir. Ön kabullerimize şöyle bir dönüp sorgulamamıza vesile olan bu filmi mutlaka herkes izlemeli.
Mehmet Fatih Algül
Commenti