“Güvenini, gücüne ve adalete bağlıyorsun, ancak Tanrı seni sınamayı seçti.”
İnsan yasayı söze dökemese de çoğu kez neyin yasaya uygun, neyin yasaya aykırı olduğunu, doğasında bulunan ayarları bozmadıysa içinde hisseder. Adalet duygusu da böyle bir şey herhalde. Yargılayanın hükmünü de böyle ayırt eder. Tabi yasadan kasıt yazılı kanun metinleri değil. İnsan eli ürünü kanun metinlerinin sıklıkla yasaya aykırı olduğu açıktır ki, zamanla değişir ve evrilir. Bu evrilme yasaya doğru olursa olgunlaşma, tersi olursa gerileme söz konusudur. Gelişmişlik düzeyini belirleyen de bu evrilmenin yönü olsa gerektir. “Kanun”a direnilebilir; ancak "yasaya" direnmek mümkün olmaz. O nedenle kaçınılmaz son, yasaya boyun eğmektir. Mükemmel olan ve en doğal haldeki yasa her zaman yürürlüktedir; o nedenle insan yasayı yapmaz; yasa keşfedilir. Film özelinde, eğer Andres yasayı keşfedebilmiş olsaydı, Parou’ya karşı kazandığı davayı esasen kaybettiğinin farkına varabilecekti. Andres’in karısının hissettiği ancak ifade etmekte zorlandığı nokta tam da kocasının “kanun”a uygun zannettiği öç alma fikrinin yasaya uygun olmadığı noktasıdır. Andres bunu ömrünün sonuna kadar anlayamadı; anlayamamasının bedelini ödedi fakat bedelini ödediğinin dahi farkına varamadı. Yasayla çelişen bedelini öder. Nihayetinde yasa işler ve yasanın neticesi gerçekleşir.
Filmde yargıçların hükmünün de gözden kaçmaması gerekir. Yargıçların verdiği hüküm, yasayla çelişikse -insan eli ürünü kanuna uygun olması yasayla çelişik olduğu gerçeğini değiştirmez- aynı zamanda davayı kazanana da zulümle neticelenir. O nedenle davayı kazanmayı arzulayanın esasen kendine zulmettiğini bilemez duruma gelmesi en büyük dramdır. Film boyunca Andres karakteri üzerinde insanın bu çelişkisi çok güzel ifade edilmiş.
İnsan, bile isteye kendine zulmeder mi? Bilemiyorum ancak insan bildiğini zannettiği şeyin o şey olmadığını kavrayamadığı her durumda kendine zulmedip etmediğini ayırt edemez. İnsanı bu çelişkili duruma sürükleyen esasen hakikatin bilgisinden mahrum kalması, hakikat yerine zanna uyması olsa gerektir.
Andres’i hakikati göremez hale getiren en kuvvetli duygu öç alma ve kıskançlık duyguları gibi algıladım. Andres ile karısı arasında geçen ve karısının davalardan vazgeçmesini öğütlediği diyalogda, adaletin öç alma olarak kabul edilip edilmeyeceği tartışılıyor. Karısı affetmenin adalet olarak algılanabileceğini söylerken, Andres “benim kalbim ne olacak?” diyerek adaletin öç almak olduğu konusunda ısrar ediyor.
Karısı Andres’e katıksız adaletin, sevgi ve merhamet barındırmadığını, katıksız adaletin esasen adalet olmadığını anlatmaya çabalıyor ancak Andres’in sevgi ve merhamet duygusunu örten öç alma ve kıskançlık duyguları, anlamasını mümkün kılmıyor.
Sevgi, merhamet ve affetme duygusunu barındırmayan adalet anlayışı, bizzat insanın kurtuluşa erme ihtimalinin yok olmasıdır. Demek ki bozulmaz ve değişmez yasa, katıksız adalet anlayışını değil, affetmeyi sağlayan sevgi ve merhameti içinde barındıran adaleti istemektedir.
Filmde ruhsuz, sevgi ve merhametten yoksun adalet anlayışının adaleti gerçekleştirmeyeceği vurucu bir şekilde anlatılmış.
Yaratıcının yasası katıksız akıl ve mantık üzerine kurulu değildir. Onu anlayabilmek akıl ve mantığın üzerinde bir kavrayış gerektirir. Andres’in yanlış yaptığı her şeyi İncil’e uygun bulması, Andres’in İncil’i sadece akıl ve mantıkla değerlendirdiğini, onu kavrama düzeyine ulaşamadığını göstermekte. Andres Yaratıcıyı anladığını düşünmekte ancak durum tam tersidir. O nedenle Yaratıcının yasasını kavrama düzeyinde olmadan Tanrının yasasından bahisle ahkam kesmek bizzat hakikatin örtülmesi ve adaletin katli anlamına gelmekte ve Andreas’in “ne yaptıysam İncil’e göre yaptım” diyerek kendini aklamaya çalışması da bu minvalde anlaşılmalıdır.
Ne hazindir ki dünya üzerindeki zulümlerin hemen tamamına yakınının failleri, Tanrıya atfettikleri benzer inanç ilkeleri üzerinden kendilerini meşrulaştırıyorlar. Sizce de öyle değil mi?
İyi Seyirler Dilerim
Avukat Mehmet Fatih Algül
Comments